TINGKATAN 3 – BAB 5: PENTADBIRAN BARAT DI NEGERI SARAWAK DAN SABAH (西方行政在砂拉越州和沙巴州)
5.1
Latar Belakang Pemerintahan Tempatan di Sarawak dan Sabah地方政权的背景在砂拉越和沙巴
- Sebelum kedatangan到来 kuasa-kuasa luar外来势力, masyarakat tempatan 当地社会di Sarawak砂拉越 dan Sabah沙巴 telah mempunyai sistem pemerintahan yang berkesan有效的政府系统.
- Sistem pemerintahan政府系统 yang diamalkan被实践 ini membawa带来 kestabilan稳定 dan menyumbang贡献 kepada keharmonian和谐 serta kemakmuran繁荣 di negeri-negeri ini.
- Sistem系统 ini menjadi panduan指南 dalam perkembangan发展 ekonomi经济, sosial社会 dan politik政治 masyarakat tempatan当地社会 di kedua-dua buah negeri.
- Di Sarawak砂拉越, terdapat beberapa kerajaan Melayu马来政府 seperti Sawaku,
Kalaka卡拉卡, Samadong dan Melano.
(A) Sistem Pemerintahan Tempatan地方政府系统
- Sistem pemerintahan政府系统 di Sarawak砂拉越 dan Sabah沙巴 mempunyai persamaan相似之处 dan perbezaan差别.
- Persamaan共同点 dan perbezaan差异 yang wujud ini mempunyai kaitan langsung直接关联 dengan perkembangan sejarah 历史发展 sosiopolitik社会政治 yang berlaku发生 di kedua-dua buah negeri tersebut.
- Setiap suku kaum部族 di Sarawak砂拉越 dan
Sabah沙巴 mempunyai ketua rumah议长 tetapi disebut mengikut根据 dialek方言 masing-masing各自, namun semuanya mempunyai maksud意思 yang sama一样.
1. Sistem Kesukuan部落制度
- Sistem ini dilaksanakan被实行 oleh masyarakat tempatan当地社会 di Sarawak砂拉越 dan Sabah沙巴.
- Asas基础 yang penting重要 ialah pegangan信仰 dan kepatuhan遵守 kepada adat masyarakat社会习俗.
a) Sistem Kesukuan Sarawak砂拉越的部落制度
- Antara masyarakat社会 yang mengamalkan实践 sistem ini termasuklah Iban伊班族, Bidayuh比达友族, Kenyah肯亚族, Kelabit加拉毕族 dan Kayan加央族.
- Penekanan着重 terhadap kepatuhan遵守 kepada adat习俗.
- Bagi masyarakat Iban伊班族社会, pemimpin utama主要的领袖 ialah Tuai Rumah老家. Beliau menjadi sumber autoriti masyarakat社区权威的来源.
- Pemilihan pemimpin领袖的选择 bukan sekadar不仅 faktor keturunan出生的因素, namun lebih 更多kepada kebolehan peribadi个人能力.
- Dalam masyarakat Bidayuh比达友族社会, sumber autoriti权威来源 ialah Tua Kapung老帽.
- Ketua领袖 dalam masyarakat Kenyah肯亚族 dikenali sebagai Peran Lepo好角色, sementara masyarakat Kayan加央族社会 sebagai Kelunan Maren马伦.
- Bagi masyarakat Melanau马兰诺族社会, ketua masyarakat社区领袖 dikenali sebagai Menteri部长.
- Pemimpin领袖 menjadi orang tengah中间人 menyelesaikan解决 pertelingkahan争执 dalam kalangan penduduk居民 dan memastikan确保 keharmonian和谐 berkekalan持久.
b) Sistem Kesukuan Sabah沙巴的部落制度
- Antara masyarakat社会 yang mengamalkan实践 sistem ini termasuklah Kadazandusun卡达山-杜顺, Murut 毛律族dan Bajau巴瑶族.
- Pegangan adat习俗的信仰 menjadi alat kawalan sosiopolitik 社会政治的控制器yang berkesan有效.
- Masyarakat社会 ini mempunyai pemimpin领袖 yang dikenali sebagai Orang Tua长老 (Ketua Kampung村长).
- Sebagai pemimpin utama主要领袖 yang menyelesaikan解决 pertikaian争议. Selain itu, sistem pemerintahan政府系统 mengandungi Majlis Kampung村委会 dan Tukang-tukang Adat.
- Majlis Kampung membantu Orang Tua长老 dalam pengurusan adat 习俗管理dan kehidupan seharian日常生活.
- Tukang-tukang Adat pula memastikan确保 setiap upacara adat习俗仪式 dilakukan dengan betul 正确bagi mengelakkan避免 bencana灾难.
- Bagi masyarakat Bajau巴瑶族社会 di pantai timur Sabah沙巴东海岸, pemimpin领袖 dikenali sebagai matto’a
yang menjadi pelindung adat 习俗保护者dan kepentingan
anak buah村民的利益.
2. Sistem Pentadiran Tempatan当地行政系统
- Pengaruh势力影响 Kesultanan Brunei文莱苏丹国 ketara明显 di Sarawak砂拉越 dan Sabah沙巴.
- Di Sabah沙巴, selain Kesultanan Brunei文莱苏丹国, wujud pengaruh势力影响 Kesultanan Sulu苏禄苏丹国 di bahagian pantai timur Sabah沙巴东海岸.
a)Sistem Pentadbiran di Sarawak行政系统在砂拉越
- Pengaruh Brunei文莱的势力影响 menyebabkan pemerintahan政府 di Sarawak砂拉越 dipengaruhi被影响 sistem pentadbiran Kesultanan Brunei文莱苏丹国的行政系统. Sistem pentadbiran行政系统 dipecahkan被分成 kepada tiga bentuk三个形式, iaitu Sungai Kerajaan, Sungai Tulin dan Sungai Kuripan.
- Pentadbiran行政 dijalankan oleh pembesar tempatan当地大臣 yang menjadi wakil sultan苏丹的代表 atau pembesar大臣 yang memiliki拥有 wilayah区域 tersebut.
- Kawasan地区 di Sungai Sarawak砂拉越河 ditadbir被管理 oleh Datu Patinggi, Datu Bandar dan Datu Temenggung sebagai wakil代表 Sultan Brunei文莱苏丹.
- Kawasan pedalaman内陆地区 ditadbir被管理 oleh Orang Kaya (O.K.) seperti O.K. Beti di Padeh, O.K. Antau di Rimbas, O.K. Jugah di Lundu伦杜 dan O.K. Gasing di Skrang.
- Kuasa权力 Kesultanan Brunei文莱苏丹国 di Sarawak砂拉越 adalah berasaskan根据 kepada sistem penguasaan tanah土地支配制度.
( **Gelaran头衔 Orang Kaya (O.K.) diberikan
oleh Kesultanan Brunei文莱苏丹国 terutamanya kepada pemimpin Iban伊班族领袖 dan pemimpin
tempatan当地领袖 untuk menonjolkan呈现 kedudukan地位 mereka sebagai pemimpin领袖.)
i. Sistem Kedatuan di Sarawak拿督君主制度在砂拉越
- Sistem Kedatuan拿督君主制度 merupakan sistem pemerintahan政府系统 tradisi masyarakat Melayu马来传统社会 di Sarawak砂拉越 yang berpusat集中 di sekitar Sungai Sarawak砂拉越河四周. Sistem ini merupakan kesinambungan连续性 daripada sistem kerajaan政府系统 yang terdapat sebelum ini di Sarawak砂拉越.
- Sistem ini diamalkan被实践 oleh kerajaan-kerajaan awal早期政府 yang wujud存在 di Sarawak砂拉越.
- Kerajaan Sawaku merupakan antara kerajaan awal早期政府 yang terletak di坐落在 sekitar Sungai Sarawak 砂拉越河四周 ditadbir被管理 oleh Datu Merpati Jepang.
- Keturunan后代 Datu Merpati Jepang secara turun-temurun一代又一代 menguasai 控制 pentadbiran行政 di wilayah区域 ini dengan memakai gelaran戴着头衔 Datu Patinggi, Datu Bendahara (Datu Bandar) dan Datu Temenggung.
- Sewaktu pengaruh势力影响 Kesultanan Brunei文莱苏丹国, golongan pembesar大臣 ini menjadi wakil 代表bagi pihak Sultan Brunei文莱苏丹.
- Mereka berkuasa有权利 mentadbir 管理Sarawak砂拉越 tanpa campur tangan 不受干涉Kesultanan Brunei文莱苏丹国.
- Mereka bertanggungjawab负责 menjalankan pentadbiran行政 dan membangunkan发展 Sarawak砂拉越.
b)Sistem Pentadbiran di Sabah行政系统在沙巴
- Kawasan pantai barat西海岸地区 dikuasai被控制 oleh Kesultanan Brunei文莱苏丹国, manakala kawasan pantai timur东海岸地区 dikuasai 被控制oleh Kesultanan Sulu苏禄苏丹国.
- Kuasa Kesultanan Brunei文莱苏丹国的势力 di Sabah沙巴 berasaskan根据 sistem penguasaan tanah土地支配制度..
- Pentadbiran行政 dijalankan oleh pembesar tempatan当地大臣 yang menjadi wakil sultan苏丹代表 atau pembesar大臣 (pengiran诸侯) yang memiliki 拥有wilayah区域 tersebut.
- Sultan Sulu苏禄苏丹 memiliki拥有 semua tanah所有土地 di bawah pengaruhnya势力影响. Namun begitu, pemerintahan政权 diwakilkan被委托 oleh Datu王.
- Kuasa权力 golongan Datu拿督王 pula bergantung依靠 pada milikan拥有 bilangan hamba奴隶的数量 (pengikut追随者) dan kemampuan 能力 menghantar送 ufti贡品 secara tetap固定 kepada sultan苏丹.
- Golongan Datu拿督王 inilah yang sebenarnya真实 menjalankan进行 pentadbiran行政 di pantai timur Sabah沙巴东海岸 dan sistem ini dikenali sebagai sistem Datu拿督君王制度.
i. Sistem Ketua Bebas di Sabah独立酋长制度在沙巴
- Pada abad ke-17 dan 18, sistem pentadbiran Ketua Bebas独立酋长行政制度 dijalankan di kawasan-kawasan yang kuasa权力 Sultan Brunei文莱苏丹 dan Sulu苏禄 agak lemah弱 atau tidak berkesan无效.
- Sistem ini bergantung依靠 pada kemampuan individu个人能力 untuk memerintah统治 kawasan yang dikuasainya.
- Ketua bebas独立酋长 ini muncul出现 daripada sikap berani 勇敢的态度dan keperwiraan英雄主义 seseorang tokoh人物 yang mencabar挑战 kewibawaan权威 Sultan苏丹 di kawasannya.
- Mereka tergolong属于 atau mempunyai有 pertalian keluarga家庭关系 dengan Sultan Brunei文莱苏丹 atau Sultan Sulu苏禄苏丹.
- Mereka mempunyai undang-undang法律 tersendiri自己独特的 dan tidak mengiktiraf不承认 kuasa lain其他权力.
- Antara Ketua Bebas酋长 yang dikenali ialah Syarif Osman yang berkuasa有势力 di daerah Marudu万劳县 antara tahun 1830-1840 dan Datu Kerunding yang berkuasa有势力 di daerah Tungku pada akhir abad ke-19.
- Mereka berkuasa有势力 dan bertanggungjawab负责 menjalankan
pentadbiran行政 di kawasan masing-masing.
-------
Kesimpulan总结:
- Jelaslah bahawa Sarawak砂拉越 dan Sabah沙巴 telah mempunyai sistem pemerintahan政权系统 yang teratur有系统的 yang membawa kepada kestabilan稳定 dan kemakmuran繁荣 kepada masyarakat社会.
- Dalam masa yang sama menarik吸引 kehadiran出席 kuasa luar外来势力.
- Oleh itu, kita seharusnya berwaspada警惕 terhadap anasir luar外来因素 yang mampu能够 mengambil alih接管 kuasa势力 yang ada jika kita tidak bersatu padu不团结.
5.2
Peluasan Kuasa Dinasti Brooke di Sarawak布鲁克王朝在砂拉越的势力扩张
- Peluasan kuasa Barat 西方势力的扩张di Sarawak砂拉越 dilakukan oleh pihak persendirian私人, iaitu James Brooke詹姆斯·布鲁克.
- Kekayaan富裕 Sarawak砂拉越
terutamanya sagu西米,
antimoni锑 dan emas金 menarik吸引 perhatian注意力
James Brooke詹姆斯·布鲁克
untuk menguasai 控制Sarawak砂拉越.
- Beliau menggunakan使用
pelbagai各种
strategi策略 untuk meluaskan扩张
kuasanya势力.
- Selain itu, perpecahan politik政治分裂di
Sarawak砂拉越 dan alasan借口 kegiatan
pelanunan海盗活动 digunakan被使用 sepenuhnya完全 oleh James Brooke詹姆斯·布鲁克hingga akhirnya最后 beliau berjaya成功
memperoleh获得 Sarawak砂拉越
daripada Kesultanan Brunei文莱苏丹国.
- Seterusnya, James Brooke詹姆斯·布鲁克 dan keluarganya家族 berusaha努力 meluaskan
kuasa扩张势力 mereka ke seluruh 整个Sarawak砂拉越.
(A)
Sarawak Ketika Kehadiran James Brooke 砂拉越当詹姆斯·布鲁克的出席
- Kawasan Sungai Sarawak砂拉越河
merupakan kawasan ekonomi 经济地区yang
penting重要.
- Sultan Brunei文莱苏丹 menghantar派 Pengiran
Indera Mahkota
ke kawasan ini sebagai pembesar Brunei文莱大臣
untuk menguasai控制 ekonomi经济.
- Pada tahun 1820-an, kalangan masyarakat Melayu马来社会
bertumpu集中
di Lidah Tanah左手港 yang terletak di坐落在 sekitar
Sungai Sarawak砂拉越河四周.
- Kawasan ini menjadi pusat perdagangan贸易中心
dan pentadbiran行政.
- Kawasan ini sangat strategik战略性 kerana mampu能够
mengawal控制
kegiatan perdagangan贸易活动
sungai河流
dan kawasan pedalaman内陆地区.
- Terdapat beberapa individu个人 yang terlibat涉及 dalam percaturan争议
politik政治 dan pemerintahan政权 di Sarawak砂拉越 antara tahun 1830-an hingga 1840-an.
i. Sultan Omar Ali Saifuddin II, Sultan Brunei文莱苏丹
- Sultan Brunei文莱苏丹 yang mentadbir统治
wilayah Sarawak砂拉越区域 pada tahun 1827 berhasrat渴望 mengawal控制 kegiatan perdagangan贸易活动
di Sarawak砂拉越.
- Pengiran Indera Mahkota mendirikan建立 pusat pentadbiran行政中心
di Kuching古晋.
- Menimbulkan引起
perbalahan争吵 dengan pembesar tempatan当地大臣 kerana mengenakan征收
cukai yang tinggi高的税务 dan kerahan tenaga征召兵力.
- Penentangan反抗
dipimpin被率领 oleh Datu Patinggi Ali yang ingin想要 membebaskan拯救 Sarawak砂拉越
daripada cengkaman控制 Pengiran Indera Mahkota.
ii. Pengiran Raja Muda Hashim
- Dihantar 被派oleh Sultan Brunei文莱苏丹
untuk menyelesaikan解决 masalah问题
di Sarawak砂拉越.
- Merupakan bapa saudara叔叔 Sultan
Brunei文莱苏丹.
- Berusaha努力
memujuk说服 Datu
Patinggi Ali
dan pembesar Melayu马来大臣,
namun gagal失败.
- Beliau meminta bantuan寻求帮助
James Brooke詹姆斯·布鲁克.
iii. James Brooke詹姆斯·布鲁克
- Mencari peluang寻找机会 untuk mendapatkan得到
Sarawak砂拉越.
- Pada peringkat awal早期, menjalankan aktiviti pengembaraan考察活动
di antara Sarawak砂拉越
dan Singapura新加坡
dengan kapalnya船
Royalist.
- Mendapat sokongan得到支持 pihak British英国 melalui angkatan tentera laut海军.
- Menerima接受
pelawaan邀请 Pengiran
Raja Muda Hashim
untuk menyelesaikan masalah解决问题 di Sarawak砂拉越.
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 mengenakan附设 syarat条件,
iaitu Pengiran Raja Muda Hashim perlu必须 menyerahkan交 Sarawak砂拉越
kepada beliau.
iv. Datu Patinggi Ali
- Pembesar tempatan当地大臣 di Sarawak砂拉越.
- Melakukan penentangan反抗 terhadap pentadbiran Brunei文莱的行政
pada tahun 1836.
- Menentang反抗
tindakan-tindakan行动
wakil Sultan Brunei文莱苏丹代表 yang menjejaskan影响
kehidupan生活 masyarakat tempatan当地社会.
- Bersetuju同意 berunding谈判
dengan James Brooke詹姆斯·布鲁克dan menamatkan结束
penentangan反抗 terhadap Brunei文莱.
(B)
James Brooke Mendapatkan Kuasa Pemerintahan詹姆斯·布鲁克得到执政权力
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 menggunakan
kesempatan利用机会 terhadap masalah问题 yang berlaku发生 di Sarawak 砂拉越sehingga berjaya成功
menyelesaikannya解决.
- James Brooke詹姆斯·布鲁克menggunakan empat strategi四个策略
dalam usaha努力 mencapai达到 matlamatnya目标.
1.
Rundingan谈判
-
Strategi策略
ini digunakan被使用 oleh James Brooke詹姆斯·布鲁克apabila berunding 谈判dengan Pengiran Raja Muda Hashim apabila
diminta被要求 untuk menyelesaikan解决 pertelingkahan争执
yang berlaku发生 di Sarawak砂拉越.
-
Dalam
rundingan谈判 inilah Pengiran Raja Muda Hashim menawarkan提供
Sarawak砂拉越 kepada James Brooke詹姆斯·布鲁克dan tawaran提供 ini dilakukan被进行 sebanyak dua kali两次 sebelum James Brooke詹姆斯·布鲁克 menerimanya接受.
2.
Ugutan威胁
- Strategi策略
ugutan威胁 dilakukan oleh James Brooke詹姆斯·布鲁克sebanyak dua kali两次.
- Pertama第一, terhadap Pengiran Raja Muda Hashim yang cuba尝试
berdolak-dalik逃避 dan tidak bersetuju不同意
dengan rundingan谈判
yang dilakukan sebelumnya, iaitu menyerahkan交
Sarawak砂拉越 kepadanya.
- Bagi mengatasi解决
hal事项 ini, James Brooke詹姆斯·布鲁克
mengugut 威胁Pengiran Raja Muda
Hashim
dengan bersedia准备 menyerang攻打 kedudukan位置
Pengiran Raja Muda Hashim di Kuching古晋.
-
Tindakan行动 ini menyebabkan造成 Pengiran
Raja Muda Hashim
bersetuju同意 menyerahkan交 pemerintahan政权 Sarawak砂拉越
kepada James Brooke詹姆斯·布鲁克.
-
Ugutan kedua第二次威胁 dilakukan被进行 secara
tidak langsung间接的 kepada pemerintah Brunei文莱统治者, Sultan Omar Ali Saifuddin apabila James Brooke詹姆斯·布鲁克 hadir出席 ke Brunei文莱
diiringi被伴随 oleh angkatan tentera laut British英国海军.
-
Kehadiran出席 James
Brooke詹姆斯·布鲁克 adalah untuk mengesahkan证实
penyerahan Sarawak让渡砂拉越
seperti
yang dilakukan 被进行oleh Pengiran Raja Muda Hashim.
-
Tindakan行动 James
Brooke詹姆斯·布鲁克menyebabkan造成 Sultan苏丹 bersetuju同意 mengesahkan证实 penyerahan Sarawak让渡砂拉越 tersebut.
3.
Perjanjian协议
- James Brooke 詹姆斯·布鲁克turut menggunakan使用
perjanjian协议 sebagai strategi策略 untuk meluaskan kuasa扩张势力.
- Dua perjanjian terpenting两个最重要的协议 berlaku发生 pada tahun 1841 dan 1842.
- Kedua-dua perjanjian协议 inilah yang membolehkan允许 James
Brooke詹姆斯·布鲁克 mendapatkan得到 kekuasaan权力
sebagai pemerintah Sarawak砂拉越统治者
dan secara langsung 直接menamatkan
结束kekuasaan权力 Kesultanan
Brunei文莱苏丹国 di Sarawak砂拉越.
i. Perjanjian 1841: James Brooke dengan Pengiran Raja
Muda Hashim
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 memerintah统治 Sarawak 砂拉越dan
menguasai控制
hasilnya收成.
- James Brooke詹姆斯·布鲁克harus menghormati尊重 dan memelihara照顾
undang-undang法律 dan adat Melayu马来习俗.
ii. Perjanjian 1842: James Brooke dengan Sultan
Brunei, Sultan Omar Ali Saifuddin
- Sultan Brunei文莱苏丹 menyerahkan交 Sarawak砂拉越
dari kawasan Tanjung Datu丹绒拿督 ke Sungai Samarahan三马拉汉河.
- Semua hasil pendapatan收成收入
kawasan ini diserahkan被交给
kepada James Brooke詹姆斯·布鲁克.
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 mestilah memberikan ufti tahunan年度贡品 sebanyak 2,500 Dolar Sepanyol kepada Sultan Brunei文莱苏丹.
- Tidak boleh 不可campur
tangan 干涉dalam hal adat dan agama习俗和宗教事务 penduduk
tempatan当地居民.
- Tidak boleh 不可dipindah
milik被转让持有权 tanpa
kebenaran未经许可 Sultan
Brunei文莱苏丹.
- Sultan Brunei文莱苏丹 mengiktiraf承认
James Brooke詹姆斯·布鲁克sebagai
Raja Putih Sarawak砂拉越白王.
4.
Ketenteraan军事
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 turut menggunakan使用 kekuatan
ketenteraan军事实力 dalam usahanya努力 untuk mendapatkan得到
kuasa权力
di Sarawak砂拉越.
- Bantuan ketenteraan军事援助 diperoleh被获得 melalui通过 sokongan支援
kapal HMS Dido yang dimiliki被拥有 oleh angkatan tentera laut British英国海军.
- Kapal船 ini digunakan被使用 bagi memerangi战斗
ancaman lanun海盗的威胁 yang mengganggu干扰
perdagangan贸易 dan ketenteraman宁静
Sarawak砂拉越.
- Walau bagaimanapun, kejayaan成功
James Brooke詹姆斯·布鲁克ini hanyalah permulaan开始 kepada penguasaan统治 yang lebih luas更广阔. Kemudiannya, ia meliputi 覆盖kawasan-kawasan lain其他地区 di Sarawak砂拉越 yang masih dalam kekuasaan统治 Kesultanan
Brunei文莱苏丹.
(**Fort Margherita玛格丽城堡
dibina pada tahun 1878 dan siap sepenuhnya完全完成 pada tahun 1879 serta mengambil nama isteri妻子名字
Raja Charles Brooke王公查尔斯·布鲁克. Kos pembinaannya建造成本 ialah 8100 Dolar
Sepanyol.)
(B)
Pengukuhan Kuasa James Brooke詹姆斯·布鲁克强化权力
- Setelah memperoleh
kuasa获得权力 di Sarawak砂拉越, James Brooke詹姆斯·布鲁克 berusaha努力
mengukuhkan加强 kuasanya权力.
Usaha
dan Tindakan James Brooke Mengukuhkan Kuasa努力和行动詹姆斯·布鲁克加强权力
1.
Kekuatan Tentera军事实力
- James Brooke詹姆斯·布鲁克memperoleh获得 bantuan援助 dan sokongan支援 daripada tentera laut British英国海军.
- Kapal perang军舰
HMS Dido berjaya成功
menghancurkan毁灭 kubu kuat强大的城堡
orang
Iban伊班族 di Sungai Saribas沙里拔河 dan Sungai Skrang.
2.
Menentang Kebangkitan Orang Tempatan对抗当地人的崛起
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 menganggap认为 kebangkitan起义 orang tempatan当地人 sebagai lanun海盗.
- Isu问题 ini menjadi alasan
tindakan行动的借口
meluaskan
kuasa扩张权力 di kawasan orang Iban伊班人的地区
sebagai tindakan yang
sah有效的行动
dan mendapat sokongan得到支持
British英国.
3.
Memperoleh Sokongan Sebahagian Masyarakat Tempatan获得部分当地社会的支持
- James Brooke詹姆斯·布鲁克berjaya成功
memperoleh获得 sokongan支持
daripada sebahagian一部分
orang tempatan当地人
termasuklah sebahagian一部分
orang Melayu马来人 dan Iban伊班人.
4.
Mengambil Kesempatan daripada Pertelingkahan yang Wujud dalam Masyarakat
Tempatan利用存在当地社会中的冲突
- Di Mukah穆卡, James Brooke詹姆斯·布鲁克 menyokong支持 Pengiran Matusin yang berkonflik冲突 dengan Pengiran Ersat.
- Pengiran Ersat dan anaknya他的儿子 Pengiran Nipa lebih dihormati更被尊敬 oleh penduduk tempatan当地居民.
- Brooke布鲁克menyokong支持 Pengiran
Matusin hingga membolehkan允许 Brooke布鲁克 memecahkan分裂
kekuatan masyarakat tempatan当地社会的力量
di Mukah穆卡.
5.
Menghapuskan Tokoh Tempatan yang Menentang Kedudukannya消灭对抗他的地位的当地人物
- James Brooke詹姆斯·布鲁克berjaya成功 menyingkirkan除掉 tokoh tempatan当地人物 yang menentangnya对抗.
- Sharif Masahor yang dituduh被指控 terlibat涉及 dalam pakatan联盟 menyingkirkan除掉 Brooke布鲁克 dibuang被驱逐 ke Singapura新加坡.
- Datu Patinggi Abang
Abdul Ghafur bin Abang Qahar pula dibuang
被驱逐ke Melaka马六甲.
6.
Memperkukuh Pertahanan Sarawak加强砂拉越的防御
- Benteng堡垒墙 dan kubu堡垒 yang dilengkapi被装备 dengan meriam大炮 didirikan被设立 di kawasan yang strategik战略性的地区 bagi mengawal控制 kawasan tersebut.
- Kubu堡垒 di Sungai Skrang dibina被建造 pada tahun 1849 selepas Perang Beting Maru tamat 结束bagi memerhati观察 pergerakan活动 kaum Iban Skrang daripada menentang对抗 pentadbiran Brooke布鲁克的行政 di kawasan tersebut. Pada tahun 1849, kubu堡垒 ini dinamakan Fort James.
- Pada tahun 1862,
Renjer Sarawak砂拉越游骑兵 ditubuhkan被创立
bagi mengawasi监视
keamanan和平 dan pertahanan防御.
7.
Sokongan Kewangan金融的支持
- Dalam usaha努力
meluaskan kuasa扩张势力
di Sarawak砂拉越, James Brooke詹姆斯·布鲁克
memperoleh获得
sokongan kewangan金融支持
daripada pemodal Eropah欧洲资本家 terutama尤其是
Baroness
Angela Burdett-Counts伯德特·库茨.
(C)
Kronologi Peluasan Kuasa Dinasti Brooke布鲁克王朝势力扩张年表
Tahun 1841
- James Brooke詹姆斯·布鲁克memperoleh获得 kawasan
Kuching古晋地区, kemudiannya merangkumi包括 kawasan dari Tanjung Datu丹绒拿督ke Sungai Samarahan.
- Sejak tahun 1840-an, James Brooke詹姆斯·布鲁克 berjaya成功 menguasai控制
Batang Lupar巴当鲁巴dan Sungai Saribas.
Tahun 1853
- Penentangan orang Iban 伊班人的反抗di Saribas沙里拔 dan Batang Lupar巴当鲁巴 berjaya成功 ditumpaskan被打败
dengan menggunakan使用
alasan借口 menghapuskan消灭 lanun海盗.
- Sadong沙东, Batang Lupar巴当鲁巴, Saribas沙里拔 dan Kalaka卡拉卡 berjaya diperoleh成功被获得 oleh James Brooke詹姆斯·布鲁克. Sebagai作为 balasan回报,
separuh一半 daripada hasil pendapatan收成的收入
wilayah区域 ini diberikan被给予 kepada Sultan Abdul Mumin苏丹阿都穆民.
Tahun 1861
- Sultan Abdul Mumin苏丹阿都穆民 menyerahkan交 Sungai
Rajang拉让江 kepada James Brooke詹姆斯·布鲁克 dengan bayaran报酬 4500
Dolar Sepanyol
setahun一年 kerana membantu帮助
menghapuskan消灭 kebangkitan起义 orang
tempatan当地人.
- Kawasan yang
terlibat涉及 termasuklah包括 Oya乌驿,
Mukah沐膠, Tatau达道 dan Bintulu民都鲁.
(** James Brooke詹姆斯·布鲁克, Raja Putih Sarawak yang pertama第一位砂拉越白王 (1842-1868).)
(**Charles Brooke查尔斯·布鲁克, Raja Putih Sarawak
yang kedua第二位砂拉越白王 (1868-1917).)
Tahun 1883
- Orang Kayan加央族 yang mendiami居住 kawasan Sungai Baram巴兰河 bangun起来 menentang对抗 Kesultanan
Brunei文莱苏丹国.
- Charles查尔斯·布鲁克 berjaya成功 mendapatkan得到 Baram巴兰
dan seluruh整个 lembangan盆地 Sungai
Baram巴兰河 daripada Sultan Brunei文莱苏丹 dengan bayaran报酬
ufti贡品 sebanyak 4200 Dolar Sepanyol setahun一年.
Tahun 1885
- Kawasan地区 di Sungai Trusan diperoleh oleh Charles Brooke查尔斯·布鲁克dengan
bayaran报酬
4500 Dolar Sepanyol
yang diserahkan被交给 kepada Temenggung天猛公 kerana kawasan itu di bawah penguasaan 支配权之下beliau.
- Tindakan行动 ini diambil bagi
membolehkan允许 isu
pembunuhan谋杀课题 beberapa
peniaga Sarawak几位砂拉越商人 oleh orang Murut di kawasan itu dapat diselesaikan能够被解决.
Tahun 1890
-
Limbang林梦diperoleh被获得 Charles Brooke查尔斯·布鲁克
pada tahun 1890.
- Tindakan行动 ini dilakukan被进行 apabila penduduk Limbang林梦的居民
bersetuju同意 untuk menyertai加入
Sarawak砂拉越.
- Bayaran报酬 sebanyak 6000 Dolar Sepanyol kepada Sultan Brunei文莱苏丹.
Tahun 1905
- Pada 12 Januari 1905, kerajaan Sarawak砂拉越政府 memperoleh获得 hak权利
terhadap Lawas老越 yang sebelum之前 itu dimiliki被拥有 oleh SBUB北婆罗洲渣打公司.
- Sempadan Sarawak砂拉越的边界 itu masih dikekalkan还被保持
hingga kini直到现今.
(**Charles Vyner Brooke查尔斯·怀纳·布鲁克, Raja Putih
Sarawak yang ketiga砂拉越第三位白王
(1917-1946).)
-------
Kesimpulan总结:
- Jelaslah清楚 bahawa kelicikan狡猾 dan kemampuan能力 James
Brooke詹姆斯·布鲁克menggunakan使用 pelbagai各种 strategi策略
membolehkannya berjaya成功 mendapatkan得到 Sarawak砂拉越 daripada Sultan Brunei文莱苏丹.
- Perpecahan分裂 dan konflik 冲突masyarakat
tempatan当地社会 memudahkan简化 usaha努力 James
Brooke詹姆斯·布鲁克 ini.
- Dalam hal事件 ini, sejarah历史
membuktikan证明 bahawa
tanpa sifat bersatu padu没有团结的特性
dan berwaspada警惕, orang asing外人 akan将 lebih mudah更容易 untuk mengambil alih接管 kuasa权力
dan seterusnya menguasai控制 negara kita我们的国家.
5.3
Peluasan Kuasa Syarikat Borneo Utara British di Sabah英属北婆罗洲公司权力的扩张在沙巴
- Sebelum kehadiran出席 kuasa-kuasa
Barat 西方势力di Sabah沙巴, pentadbiran行政 di Sabah沙巴 dikuasai
被控制oleh Kesultanan Brunei文莱苏丹国 dan Kesultanan Sulu苏禄苏丹国 serta Ketua-ketua Bebas独立酋长.
- Kedudukan Sabah沙巴的位置 yang strategik战略性 dan mempunyai potensi ekonomi yang besar大的经济潜能 menyebabkan造成 Sabah沙巴
menjadi perhatian注意
pemodal asing外国投资者.
- Dengan strategi策略
pajakan租契, pembelian购买 dan perjanjian协议, akhirnya最后 Sabah沙巴
berjaya成功 dikuasai被控制 oleh pemodal asing外国投资者
seterusnya dimiliki被拥有 oleh Syarikat Borneo Utara British (SBUB) 英属北婆罗洲公司.
(A)
Kemakmuran Sabah Menarik Minat Pemodal Asing沙巴的繁荣吸引外国投资者
- Dua两个 faktor
penting重要原因 yang menyebabkan造成 Sabah沙巴
menjadi成为 tarikan吸引力
kepada pemodal luar外国投资者
ialah kedudukannya yang strategik战略性的位置 dan kekayaan ekonomi经济的富裕.
1.
Kedudukan Strategik战略性位置
- Sabah沙巴 berada处于 di tengah-tengah中间 laluan
perdagangan贸易路线 di antara China中国 dan Singapura新加坡.
- Sabah沙巴 juga berhampiran靠近 dengan laluan路线
Pulau Palawan巴拉湾岛yang
merupakan laluan maritim航海路线
bagi kapal-kapal dagang商船
untuk belayar航行
ke China中国 dan Jepun日本.
- Sabah沙巴
penting重要 dalam aktiviti perdagangan贸易活动 yang melibatkan 涉及kepulauan
Sulu苏禄岛屿 hingga New Guinea新几内亚dan Australia澳大利亚.
- Pelabuhan-pelabuhan港口 di sepanjang沿着
pantai barat dan timur Sabah沙巴的西海岸和东海岸 merupakan
pelabuhan semula jadi天然港口
yang strategik战略性.
- Kapal船 boleh berlabuh停泊 dengan selamat安全 daripada tiupan angin monsun季候风的吹打.
Antara pelabuhan utama主要的港口
termasuklah di Teluk Gaya.
2.
Kekayaan Ekonomi经济财富
- Hasil-hasil ekonomi经济成果 Sabah沙巴 terutamanya sarang burung燕窝, sagu西米, rotan藤, getah perca古搭胶, gamat海参 dan sirip ikan yu鱼翅 telah lama很长时间 memasuki进入 pasaran antarabangsa国际市场.
- Barangan物品 ini didagangkan被交易 oleh masyarakat tempatan当地社会 dengan pedagang-pedagang asing外来贸易者 yang datang ke Sabah沙巴.
- Sarang burung燕窝 mendapat 得到permintaan yang tinggi 高的需求dalam pasaran市场 di China中国.
- Keadaan情况 ini menyebabkan造成 pedagang
Barat 西方贸易者yang
berminat有兴趣 mendapatkan得到 barangan
China中国货 menjadikan
sarang burung燕窝
sebagai barang
dagangan贸易品 yang penting重要 untuk dibawa被带 ke
China中国.
- Di kawasan
dataran平原地区 dan lembah山谷 pula,
tanaman农作物 seperti indigo蓝靛 dan kapas棉花 hidup
subur活得肥沃.
- Hal ini membolehkan使到 pertanian komersial商业农业 dijalankan被进行 dengan giat积极.
------
Kesimpulan总结:
- Kekayaan财富 yang dimiliki被拥有 oleh Sabah沙巴 menjadi perhatian注意力 dalam kalangan pemodal asing外国投资者.
- Mereka berusaha努力 meluaskan kuasa扩张权力 di Sabah沙巴.
- Hal peluasan kuasa扩张权力事件 ini agak unik蛮独特 kerana berbeza不同的 daripada usaha kuasa luar 外来势力的努力yang meluaskan kuasa扩张权力 di negeri-negeri lain其他州 di negara kita我们的国家.
(B) Sabah Sebelum Penguasaan Syarikat Borneo Utara British (SBUB) 沙巴在英属北婆罗洲公司统治之前
- Sebelum pertapakan扎根 dan peluasan kuasa扩张权力 SBUB英属北婆罗洲公司di Sabah沙巴, dua kawasan两个地区 telah pun dimiliki被拥有 oleh British英国, iaitu Pulau
Balambangan巴兰邦岸岛 dan
Pulau Labuan纳闽岛.
1. Pulau Balambangan巴兰邦岸岛
- Pada tahun 1763, Alexandar Dalrymple亚历山大·达尔林普尔yang membuat perjanjian协议 dengan Kesultanan Sulu苏禄苏丹国 telah mengibarkan使飘扬 bendera British英国国旗 di Pulau Balambangan巴兰邦岸岛 yang menandakan显示 pulau tersebut 有关岛menjadi milik 属于British英国.
- Namun begitu, penempatan殖民地 British英国 di sini menghadapi面临 pelbagai各种 masalah问题 termasuk包括 serangan lanun海盗的攻击.
- British英国 meninggalkan离开 pulau ini 这个岛pada bulan November 1805.
2. Pulau Labuan纳闽岛
- James Brooke詹姆斯·布鲁克 berusaha努力 meluaskan扩张 daerah kekuasan权力区域 dengan mengadakan perjanjian协议 dengan Sultan Brunei 文莱苏丹berhubung dengan Pulau Labuan纳闽岛.
- Sultan Brunei文莱苏丹 menyerahkan交 Labuan纳闽岛 kepada pihak British英国 melalui通过 perjanjian协议 pada 18 Disember 1846 dan pihak British英国 bertanggungjawab负责 menumpaskan打败 lanun海盗 di kawasan tersebut serta melindungi 保护perdagangan贸易.
- James Brooke詹姆斯·布鲁克dilantik 被委任sebagai Gabenor
yang pertama第一任总督.
(C) Pertapakan Syarikat Borneo Utara British (SBUB) 英属北婆罗洲公司的扎根
- Kedudukan strategik 战略性位置dan potensi kekayaan Sabah沙巴的财富潜能
menarik吸引 perhatian注意力 pemodal asing外国投资者.
- Beberapa strategi策略 digunakan被使用 oleh mereka, iaitu
dengan menyewa租用,
memajak租契 dan mengadakan perjanjian进行协议
dengan Kesultanan Brunei文莱苏丹
dan Kesultanan Sulu苏禄苏丹.
- Perkembangan发展 ini membawa带来 perubahan改变 ekonomi经济, sosial社会
dan politik 政治yang
penting重要 di Sabah沙巴.
(- Sultan Brunei文莱苏丹
- Charles Lee Moses menyewa租用 Sabah沙巴
daripada Sultan Brunei文莱苏丹 pada tahun 1865 selama长达 10
tahun十年.
- Moses menjual出售 haknya他的权利
kepada J. W. Torrey dan T. B. Harris dan menjadikan使到 Kimanis金马利sebagai
pusat kegiatan perdagangan贸易活动中心
mereka.
- Alfred dan Edward Dent memajak租契 pantai
timur Sabah沙巴东海岸 daripada Sultan Sulu苏禄苏丹 pada tahun 1878.
- Baron Gustavus von Overbeck古斯塔夫·奥弗贝克bekerjasama合作
dengan Alfred dan Edward Dent memajukan发展 Sabah沙巴.
- Torrey menjual售卖 haknya他的权利
kepada Baron Gustavus von Overbeck.
- Pada bulan Julai 1881, Alfred Dent dan adiknya他的弟弟
menubuhkan成立 British
North Borneo Provisional Association Ltd. dan mendapat得到
status piagam (Charter)皇家特许状
pada 1 November 1881.
- Pada tahun 1888, Borneo Utara北婆罗 menjadi成为 negeri
naungan British英国庇护州.
- Pihak SBUB北婆罗洲渣打公司 berupaya努力 memerintah统治 Borneo Utara北婆罗
hingga tahun 1942.
(D)
Peluasan Kuasa Syarikat Borneo Utara British (SBUB) 英属北婆罗洲公司权力的扩张
- Kedudukan地位 Syarikat
Borneo Utara British (SBUB)
英属北婆罗洲公司 sebagai sebuah syarikat berpiagam特许公司
menjadi asas penting重要基础
dalam usahanya努力 untuk meluaskan扩张
pengaruh影响 dan kedudukan地位 di Sabah沙巴.
- Piagam Diraja皇家特许状 memberikan
kuasa给予权力 kepada SBUB英属北婆罗洲公司untuk memiliki拥有
Sabah沙巴.
- Piagam Diraja皇家特许状 yang diterima被得到 oleh SBUB英属北婆罗洲公司diberikan被给予 oleh kerajaan British英国政府 yang mengiktiraf承认 kedudukan
SBUB 英属北婆罗洲公司的地位sebagai wakil kerajaan British英国政府的代表.
- Hal ini secara tidak langsung间接
menunjukkan显示
peluasan kuasa British英国权力的扩张
ke
atas Sabah沙巴.
- Syarat条件 yang perlu必须 dipatuhi被遵守 oleh SBUB英属北婆罗洲公司 untuk menerima接受 Piagam Diraja皇家特许状 adalah seperti yang berikut:
• SBUB英属北婆罗洲公司 menerima接受 Penasihat
British英国顾问.
• SBUB英属北婆罗洲公司 perlu必须 memelihara保护 adat resam习俗, agama宗教 dan undang-undang法律 penduduk tempatan当地社会.
SBUB英属北婆罗洲公司 hendaklah memerintah统治
Sabah沙巴 dengan adil 公平dan saksama公正.
• SBUB英属北婆罗洲公司 mesti melantik委任
Pegawai Tadbir行政官员 daripada pegawai官员 yang diakui被承认
British英国.
• SBUB英属北婆罗洲公司 tidak
dibenarkan不被允许 menyerahkan交 Sabah沙巴
kepada pihak lain其他一方 tanpa
kebenaran未经许可 British英国.
- Dua两个
matlamat utama主要目标
SBUB英属北婆罗洲公司 ialah pembangunan ekonomi经济发展 melalui通过 eksploitasi剥削
sumber-sumber资源
yang terdapat di Sabah沙巴
dan melindungi保护
serta mempertahankan捍卫
hak-hak权利
masyarakat tempatan当地社会.
- Melalui通过 piagam特许状
ini, SBUB英属北婆罗洲公司 mempunyai kuasa权力
mentadbir管理 Sabah沙巴.
- Sir Rutherford Alcock阿礼国menjadi presiden pertama第一任总督,
manakala Alfred Dent阿尔弗雷德·登特dilantik被委任 sebagai pengarah urusan董事总经理.
- Kuasa sebenar syarikat公司的实权 terletak落在 di tangan kalangan pemodal资本家 di London伦敦.
- Di Sabah沙巴 pula, sistem birokrasi官僚制度
yang diterajui被领导
oleh Gabenor 总督dibentuk被形成 bagi memastikan确保
usaha syarikat公司的努力 untuk mengaut keuntungan获取利润.
- Gabenor pertamanya第一任总督 ialah William Hood Treacher威廉·胡德·特雷徹(1881-1887).
-------
Kesimpulan总结:
- Kedudukan Sabah沙巴的位置 yang strategik战略性 dan potensi ekonominya经济潜能
menjadi成为 faktor原因
yang menarik吸引
kemasukan进入 pemodal
asing外国投资者 termasuklah包括 SBUB英属北婆罗洲公司.
- Setelah bertapak扎根 dan memperoleh获得
Piagam Diraja皇家特许状 daripada kerajaan British英国政府,
SBUB英属北婆罗洲公司 bertindak行动 meluaskan
kuasanya扩张权力 di Sabah沙巴.
- Meskipun demikian, peluasan kuasa扩张权力
ini menyebabkan造成 kekayaan财富
yang dimiliki被拥有
oleh Sabah沙巴
akhirnya最后 dikuasai被控制
oleh pihak asing外国人.
- Oleh itu, kestabilan negara国家的稳定
amatlah penting很重要
bagi memastikan确保 usaha努力 inovasi创新
dan kreativiti创造力
kita untuk memajukan发展 ekonomi negara国家的经济
tidak dimanipulasi不被操纵
dan dieksploitasi被利用剥削 oleh kuasa asing外国势力.
5.4
Bentuk Pentadbiran Barat di Sarawak dan Sabah西方行政形式在砂拉越和沙巴
- Peluasan kuasa权力的扩张 oleh Dinasti Brooke布鲁克王朝
di Sarawak砂拉越
dan SBUB英属北婆罗洲公司 di Sabah沙巴 bermatlamat目标 mengaut keuntungan赚取利润
daripada eksploitasi剥削
terhadap sumber hasil收成来源
dan kuasa politik政治权力
mereka.
- Bagi memastikan确保 matlamat目标
mereka tercapai达成,
pelbagai各种 perubahan
pentadbiran行政改变 dilakukan被进行.
- Perubahan pentadbiran行政改变 ini memberikan kesan besar大的影响 kepada kehidupan masyarakat社会的生活
di Sarawak砂拉越
dan Sabah沙巴.
(A)
Pemantapan Pentadbiran Barat di Sarawak dan Sabah稳定西方行政在砂拉越和沙巴
- Usaha努力 memantapkan稳定 pentadbiran行政
dan kuasa权力
Dinasti Brooke布鲁克王朝 dilakukan secara berhati-hati小心的 dan berperingkat-peringkat分阶段.
Pemantapan Pentadbiran di Sarawak dan Sabah稳定行政在砂拉越和沙巴
1.
Pembahagian Wilayah区域的分配
2.
Pengekalan Golongan Elit Tempatan保留当地精英
3.
Pentadbiran Berhierarki等级阶层式管理
4.
Pentadbiran Berasaskan Kaum基于种族的管理
5.
Perundangan法律
1.
Pembahagian Wilayah区域的分配
- Pentadbiran行政
Dinasti Brooke布鲁克王朝 di Sarawak砂拉越 dan SBUB英属北婆罗洲公司 di Sabah沙巴 menyusun
semula重组 sistem
pentadbiran行政系统 dengan membuat pembahagian分配 terhadap wilayah-wilayah区域
yang dikuasai被控制.
- Hal ini dilakukan被进行 bagi membolehkan允许 pentadbiran行政 dijalankan被进行
dengan lebih berkesan更有效的.
(a)
Sarawak砂拉越
- Pada tahap awal早期阶段, Raja Brooke布鲁克王 membahagikan分配 Sarawak砂拉越
kepada tiga bahagian三个部分
bagi memudahkan简化 pentadbiran行政.
-
Charles Brooke查尔斯·布鲁克menambahkan增加 dua bahagian两个部分
pada tahun 1885 dan 1890.
- Setiap bahagian每个部分
dipecahkan被分开 kepada daerah县 dan kampung村.
- Sempadan边界 kawasan ini menjadi asas pemilikan领土所有权的基础
dan kekuasaan权力 Dinasti Brooke布鲁克王朝.
- Hal ini berbeza差别 daripada amalan sebelumnya之前的实践行为
yang lebih menekankan更注重
kepada hak percukaian税收权利.
i.
Bahagian Pertama第一部分 - Sungai Sarawak砂拉越河 dan Sadong沙东
ii.
Bahagian Kedua第二部分 - Batang Lupar巴当鲁巴, Saribas沙里拔, Kalaka卡拉卡, Simanggang诗里阿曼
iii.
Bahagian Ketiga第三部分 - Sungai Rajang拉让江, Oya乌驿, Mukah沐胶, Bintulu民都鲁, Matu马都
iv.
Bahagian Keempat第四部分 - Sungai Baram巴兰河
v.
Bahagian Kelima第五部分 – Limbang林梦,
Trusan特鲁桑 dan Lawas老越
(b)
Sabah沙巴
- SBUB英属北婆罗洲公司 turut melaksanakan实施 pembahagian
residensi居住区划分 di Sabah沙巴.
- Pada tahap awal早期阶段 hanya terdapat dua Residensi两个居住区,
iaitu Residensi Pantai Timur东海岸居住区
yang berpusat集中 di Sandakan山打根 dan Residensi Pantai Barat西海岸居住区 yang berpusat集中 di Jesselton哥打京那巴鲁.
- Pada tahun 1922, kawasan pentadbiran行政地区 terdiri daripada lima residensi五个居住区,
iaitu Kudat古达, Pantai Barat西海岸, Pedalaman内陆, Pantai Timur东海岸 dan Tawau斗湖 yang kesemuanya所有 berjumlah总数 17 daerah县.
- Setiap每个
Residensi居住区 diketuai被带领 oleh Residen参政司, sementara di daerah县
pula
diketuai被带领 oleh Pegawai Daerah县官员.
- Setiap Pegawai Daerah县官员
dibantu oleh Penolong Pegawai Daerah副县官员.
- Kebiasaannya一般, Residen参政司,
Pegawai Daerah县官员 dan Penolong Pegawai Daerah副县官员 berbangsa Inggeris英国人
atau Eropah欧洲.
2.
Pengekalan Pembesar Tempatan保留当地的大臣
- Dasar政策 yang dijalankan oleh Dinasti Brooke布鲁克王朝
di Sarawak砂拉越
berasaskan基于 kepada amanah信任.
- Sarawak砂拉越 merupakan milik属于 penduduk
peribuminya原住民居民 dan Raja Brooke布鲁克王
memerintah统治 bagi pihak官方 dan untuk kepentingan利益 mereka.
- Dengan asas基础 ini, sikap mengambil berat关怀的态度
terhadap usaha努力 mempertahankan捍卫 hak权利 dan kepentingan kaum种族的利益
dijadikan pegangan信仰.
- Keadaan情况 yang hampir sama差不多一样 turut berlaku发生 di Sabah沙巴 apabila SBUB英属北婆罗洲公司 perlu memenuhi符合 syarat条件 Piagam Diraja皇家特许状,
iaitu menghormati尊重
dan mempertahankan捍卫
masyarakat peribumi原住民社会.
(a)
Pengekalan Pembesar Tempatan di Sarawak 保留当地大臣在砂拉越
- Dinasti Brooke布鲁克王朝 melibatkan涉及 kalangan pembesar tempatan当地大臣
dalam sistem pentadbiran行政系统
atas nama
dasar amanah信任政策.
- Dasar政策 ini digunakan bagi mengisi填充 kekurangan缺少 pegawai-pegawai
Eropah欧洲官员 yang jumlahnya kecil小的数量.
- Penglibatan orang tempatan当地人的参与 seperti kalangan Datu拿督, iaitu Datu Patinggi, Datu Bandar, Datu
Temenggung serta dua jawatan baharu两个新职位,
iaitu Datu Imam dan Datu Hakim.
- Ketika zaman时代 Charles
Vyner Brooke查尔斯·怀纳·布鲁克, beberapa gelaran头衔 diwujudkan, iaitu Datu Menteri, Datu Pahlawan, Datu Bentara
dan Datu Amar.
- Para pembesar大臣 tidak lagi dibenarkan不再被允许 mengutip
cukai收税, sebaliknya diberikan被给予 gaji
薪金dan peranan角色
membantu 帮助pentadbiran行政.
- Mengekalkan保留 semua所有 undang-undang
tempatan当地法律 dan adat习俗 yang tidak bercanggah不矛盾 dengan sistem barat西方系统.
(b)
Pengekalan Institusi Peribumi di Sabah保留原住民机构在沙巴
- Bagi menjamin保证 kecekapan效率
dan pentadbiran行政
yang baik好, SBUB英属北婆罗洲公司membahagikan划分 ketua-ketua
peribumi原住民酋长kepada kategori类别
ketua酋长 yang diakui被承认 dan yang tidak diakui不被承认.
- Ketua Anak Negeri 族长yang diakui被承认 diserapkan被吸纳 ke dalam sistem pentadbiran行政系统
SBUB英属北婆罗洲公司 dan dibayar gaji被支付工资, sementara Ketua Anak Negeri族长
yang tidak diakui 不被承认tidak dibayar gaji不被支付工资.
- Institusi peribumi原住民机构 yang utama主要 ialah Institusi Ketua Anak Negeri族长机构,
Ketua Kampung (Orang Tua) 村长dan
Mahkamah Anak Negeri土著法庭.
- Ketua bergaji受薪主管 akan memelihara照顾
keamanan和平 dan peraturan规则 serta mengutip cukai kepala收人头税
dan mentadbir管理
keadilan公平.
- Ketua Anak Negeri族长 yang juga digelar被称号
Orang Kaya-Kaya (O.K.K.)贵族 membantu帮助 Pegawai
Daerah县官员 menjalankan pentadbiran行政 pada peringkat daerah县阶段.
- Ketua Anak Negeri族长 juga dilantik被委任 menjadi hakim法官 di Mahkamah Anak Negeri土著法庭
dan bertugas负责 dalam menjaga照顾
keamanan daerah县的和平 mereka, memungut cukai收税
dan mengurus pentadbiran pengadilan 公平地处理行政(pembantu majistret助理裁判官).
3.
Pentadbiran yang Berhierarki等级阶层式的管理
- Bagi menyelaraskan协调
sistem pentadbiran行政系统
yang berkesan有效率, Dinasti Brooke布鲁克王朝
di Sarawak砂拉越
dan SBUB英属北婆罗洲公司 di Sabah 沙巴membentuk形成 sistem
pentadbiran berhierarki等级阶层式管理系统.
(a)
Sarawak砂拉越
- Raja Brooke布鲁克王 mengetuai带领 pentadbiran行政
di Sarawak 砂拉越yang dibantu被帮助 oleh Majlis Tertinggi 最高委员会dan
Majlis Negeri州议会.
- Residen参政司 pula mengetuai带领
pentadbiran行政 di setiap bahagian每个部分 yang terdiri daripada
Kuching古晋, Simanggang诗里阿曼,
Sibu诗巫, Marudi马鲁帝 dan Lawas老越.
- Setiap bahagian每个部分 dibahagikan被划分 kepada beberapa daerah几个县
yang diketuai被带领
oleh Pegawai Daerah县官员.
- Pentadbiran行政 pada peringkat kampung乡村阶段
turut diperkemaskan被整理 melalui通过 jawatan
penghulu村长职位 yang menjadi 成为ketua首领
bagi satu一个 atau lebih kampung多个乡村.
Carta Organisasi Pentadbiran Sarawak
Raja
–(dibantu oleh) Majlis Tertinggi & Majlis Negeri
Raja王 –
Residen参政司 –
Bahagian 部分– Daerah县 –
Kampung乡村
(b)
Sabah沙巴
- SBUB英属北婆罗洲公司 di Sabah沙巴 diketuai被带领
oleh Gabenor总督
yang bertanggungjawab负责
kepada lembaga pengarah syarikat公司董事会
di London伦敦.
- Majlis penasihat顾问委员会 ditubuhkan被成立 pada tahun 1883 untuk menasihati建议 gabenor总督 dalam hal ehwal pentadbiran行政事务.
Carta Organisasi Pentadbiran SBUB
Lembaga
Pengarah公司董事 – Gabenor总督 - Setiausaha Kerajaan政府秘书 – Residen参政司 - Pegawai Daerah县官员 - Ketua Anak Negeri 族长– Ketua Kampung村长
Lembaga
Pengarah 公司董事– Gabenor总督 - Setiausaha Kerajaan政府秘书 – Ketua Jabatan部门负责人
Lembaga
Pengarah公司董事 –
Pemegang Saham股东
Majlis
Penasihat顾问委员会 –
Gabenor总督
4.
Pentadbiran Berasaskan Kaum基于种族的管理
(a) Sarawak砂拉越
- Dinasti Brooke布鲁克王朝 mengamalkan实践 sistem
pecah dan perintah分而管理制度.
- Tigas kategori masyarakat 三个社会类别dikelompokkan被分组,
iaitu Melayu马来人, Iban伊班人 dan Cina华人.
- Orang Melayu马来人 dalam pentadbiran行政, orang Cina华人 dalam ekonomi经济 dan orang Iban伊班人 dalam keselamatan安全 dan ketenteraan军事.
- Charles Brooke查尔斯.布鲁克 mewujudkan创造 jawatan tertinggi最高职位 masyarakat Iban伊班社会, iaitu Temenggung天猛公.
- Bagi orang Cina华人 diwujudkan jawatan 职位Kapitan甲必丹
dan Kangcu港主.
(b) Sabah沙巴
- Pentadbir 行政人员dikenali sebagai Penolong Pegawai Daerah副行政官员.
- Memberikan kesan影响 kepada pentadbiran kerajaan政府行政 peringkat tempatan当地阶段.
- Ketua-ketua etnik民族首领 berperanan有角色
dan dipilih被选 berdasarkan根据 personaliti个性
dan kepakaran专业.
- Pentadbiran行政 berasaskan根据 peribumi原住民
di Sabah沙巴.
5.
Perundangan法律
(a)
Sarawak砂拉越
- Undang-undang lapan perkara八项法律
diperkenalkan
被推行pada Januari 1842.
- Mahkamah法院 diwujudkan被形成 dengan diadili被审判 oleh raja王 dan dibantu被帮助 Ketua
Majistret首席裁判官.
- Mahkamah Residen diwujudkan di setiap
bahagian每个省分. Residen参政司 bertindak sebagai Majistret裁判官.
- Mahkamah Adat diwujudkan bagi mengadili
审判kesalahan犯罪 masyarakat
tempatan当地社会.
- Pada tahun 1911, Mahkamah Cina diwujudkan di Kuching古晋
bagi
menangani处理 dan mengurus管理
hal ehwal 事务dan
kes-kes案件 yang melibatkan涉及
masyarakat Cina华人社会.
(b)
Sabah沙巴
- Menggunakan使用 undang-
undang barat dan tempatan西方和当地法律.
- Diwujudkan Mahkamah Majistret 地方法院dan
Mahkamah Anak Negeri本土法院.
- Mahkamah Majistret menggunakan使用 undang-undang
Barat西方法律.
- Mahkamah Majistret diadili 被审判oleh
Pegawai Daerah县官员.
- Mahkamah Anak Negeri diadili
被审判oleh Ketua Anak Negeri族长.
--------
Kesimpulan总结:
- Sarawak砂拉越 dan Sabah沙巴 telah mempunyai sistem pemerintahan tempatan当地行政系统 yang mantap稳定的
sebelum kedatangan kuasa Barat西方势力到来之前.
- Kedudukan strategik战略性位置 dan kekayaan财富 kedua-dua buah negeri
ini 这两个州menarik
perhatian 吸引注意力para pemodal luar 外国投资者untuk menguasai 控制kekayaan财富
yang dimiliki被拥有的.
- Kesannya后果, berlaku发生
peluasan kuasa扩张权力 yang merubah改变
sistem pemerintahan tempatan当地行政系统.
- Jelaslah bahawa
sebagai warganegara公民
kita
perlu sentiasa bersedia准备
untuk menerima接受 perubahan改变
yang membawa 带来kebaikan益处.
- Dalam masa yang sama同时, kita perlu berwaspada小心 terhadap anasir luar外来元素 yang boleh mengancam威胁
hak权利 dan kemakmuran negara 国家繁荣yang kita miliki我们拥有的.
